Tại Việt Nam, các loài ong đóng vai trò quan trọng không chỉ trong việc thụ phấn mà còn mang lại nguồn thu nhập cao cho nông dân. Sản phẩm từ ong như mật ong và sáp ong đang ngày càng được ưa chuộng và có giá trị kinh tế lớn. Ngành nuôi ong đang phát triển mạnh mẽ, góp phần nâng cao đời sống nông thôn và mở ra cơ hội xuất khẩu tiềm năng. Bài viết này sẽ khám phá cách các loài ong thúc đẩy kinh tế nông nghiệp và lợi ích mà chúng mang lại.
Các loài ong mật thường gặp tại Việt Nam
Trên thế giới có tất cả 9 loài ong mật, 8 loài trong số đó sinh sống ở khu vực châu Á và trong số 8 loài này có 6 loài xuất hiện ở Việt Nam. Cùng tìm hiểu các loài ong mật có mặt tại Việt Nam dưới đây:
Apis dorsata (Ong khoái, ong gác kèo, ong mật khổng lồ Đông Nam Á)
Loài phổ biến, làm tổ ngoài trời trên thân cây cao, vách đá, chưa được thuần hóa, thân hình to lớn (ong thợ dài trung bình 1,7-2cm). Xây tổ mở với 1 bánh tổ duy nhất, kích thước có thể lên tới 150cm (dài) x 70 cm (rộng). Mỗi tổ có thể chứa 4-6 kg mật, Phân bổ hầu khắp Việt Nam, trừ lưu vực đồng bằng sông Hồng.
Apis laboriosa (Ong đá)
Loài quý hiếm, tổ đa tầng, trên các vách đá cao 2500 -3000m, không thuần hóa. Kích thước khổng lồ (ong trưởng thành dài 3cm). Một tổ có thể chứa 60 kg mật, phân bổ ở vùng Tây Bắc Việt Nam. (Ở Himalaya, mật ong đá còn được gọi là mật ong điên do có chứa chất gây ảo giác. Do ong đá thu thập mật của hoa đỗ quyên trắng)
Apis andreniformis (Ong ruồi đen)
Hiếm gặp, thích ngoài trời, chưa thuần hóa. Kích thước nhỏ nhất (0,65 -1 cm). Làm tổ đơn vưới 1 bánh tổ duy nhất.
Apis florea (Ong ruồi đỏ, ong ruồi mật)
Phổ biến, chưa thuần hóa, thích ngoài trời, nhỏ, màu đỏ (chiều dài từ 0,7 đến 1 cm). Xây tổ trên cành, tổ đơn 1 bánh tổ. Tập tính di chuyển sáp ong ra khỏi tổ cũ để xây tổ mới (cách tổ cũ 200m). Phân bổ khắp Việt Nam, chủ yếu là miền Nam.
Apis cerana (Ong Nội)
Loài phổ biến, đã được thuần hóa, kích thước trung bình. Tụ đàn nhỏ (5-6 cầu/đàn, 6000 -7000 cá thể/đàn. Xây tổ gồm nhiều bánh tổ ở nơi kín đáo. Sản lượng mật ong thường bằng 1/4 ong ngoại do tụ đàn nhỏ, phạm vi tìm kiếm hoa trọng phạm vi hẹp (bán kính 2km). Phân bổ khắp Việt Nam, trừ khu vực U Minh, Cà Mau.
Trang trại ong nội Honeco tập trung khai thác mật từ cây keo, cao su,…
Apis mellifera (Ong Ngoại, Ong Ý)
Loài phổ biến, làm tổ trong hang, hốc, kích thước trung bình. Chiếm hơn 70% số đàn ong mật được nuôi thương mại ở Việt Nam.
Lợi ích của các loài ong trong nông nghiệp
Thụ phấn cho cây trồng
Thực vật thường nhờ vào gió và côn trùng để thụ phấn thành công. Ngoài những loài thụ phấn cho cây trồng như bướm, bọ cánh cứng thì ong được xem như loài côn trùng thụ phấn chính cho cây trồng.
Có nhiều loại ong hỗ trợ thụ phấn cho cây trồng như: Ong nghệ, ong đục gỗ, ong mồ hôi, ong thợ hồ, ong polyester, ong bí đỏ,…Mỗi từng loài ong trên có tập tính khác nhau. Nhưng có điểm chung là sống chủ yếu dựa vào mật và phấn hoa của cây trồng. Tùy từng loại cây có đặc trưng về màu sắc và mùi hương khác nhau mà thu hút được loại ong khác nhau đến thụ phấn.
Thụ phấn cho cây là hành vi rất tự nhiên của mọi loài ong khi đến với hoa để hút mật và lấy phấn. Trong lúc chui rúc vào nhụy hoa để lấy mật hay gom hạt phấn, vô tình con ong đã mang theo những hạt trên người, trên chân, trên cánh rồi mang đến hoa khác. Những hạt phấn đó rơi vào nhụy hoa khác. Tạo nên sự tiếp xúc cho hạt phấn và đầu nhụy hoa.
Giúp tăng năng suất cây trồng
Thụ phấn cho hoa cái tạo nên quả và hạt. Nếu không có sự thụ phấn thì số hoa và quả trên cây sẽ không nhiều. Con người đã sớm nhận ra đặc tính này nên đã hình thành ý tưởng nuôi ong để thụ phấn cho cây trồng. Người ta còn nghiệm ra rằng khi được ong thụ phấn, cây trồng được tăng phẩm chất sản phẩm, hạt nặng hơn, quả to hơn và chất lượng tốt hơn.
Theo một nghiên cứu cho rằng ong thụ phấn hơn 25.000 loài thực vật có hoa. Nếu không có những loài côn trùng này. Hoạt động nông nghiệp sẽ có xu hướng tuyệt chủng. Nó không chỉ có nghĩa là sự suy giảm của nông nghiệp mà hàng triệu gia đình có công việc làm nông nghiệp sẽ bị giảm thu nhập.
Là loài thiên địch – giúp bảo vệ cây trồng
Ngoài khả năng thụ phấn cho cây trồng thì ong còn có tố chất sát thủ và là ứng viên tiềm năng của thiên địch trong nông nghiệp. Một số loài ong trở thành thiên địch bởi đặc điểm tập tính ăn côn trùng của chúng. Nhờ đó mà tiêu diệt được nhiều loài côn trùng gây hại. Và góp phần hạn chế sử dụng hóa chất trong canh tác.
Những loài ong thiên địch có thể kể đến đó là: Ong ký sinh sâu non, ong ký sinh hình đèn lồng, ong bắp cày ký sinh, ong cự vàng ký sinh sâu đục thân, ong kén nhỏ ký sinh sâu cuốn lá, ong kiến ký sinh,… Mỗi loại ong ký sinh trên sẽ ký sinh trên một loại côn trùng gây hại khác nhau.
Sản xuất ra các sản phẩm có ích cho con người
Không chỉ có ích trong lĩnh vực nông nghiệp mà các sản phẩm từ ong sản xuất cũng nhận được rất nhiều lời khen từ Đông y và Tây y khi chứa hàm lượng dinh dưỡng cực cao giúp mang lại một cơ thể khỏe mạnh và giúp con người đẩy lùi bệnh tật.
Bảo vệ và đa dạng sinh học
Ong ruồi góp phần vào sự bảo vệ môi trường bằng cách duy trì sự đa dạng sinh học và hỗ trợ hệ sinh thái. Chúng giúp duy trì sự cân bằng sinh thái bằng cách thụ phấn cho nhiều loại cây khác nhau và tạo điều kiện cho các loài thực vật sinh trưởng tốt. Sự đa dạng sinh học này không chỉ có lợi cho môi trường. Mà còn hỗ trợ nền kinh tế nông nghiệp bằng cách duy trì và cải thiện chất lượng đất trồng.
Khuyến khích ngành nuôi ong đặc sản
Sự quan tâm ngày càng tăng đối với các sản phẩm tự nhiên và hữu cơ đã khuyến khích sự phát triển của ngành nuôi ong ruồi. Các nhà nuôi ong có thể khai thác lợi ích kinh tế từ việc sản xuất mật ong ruồi. Và các sản phẩm khác từ ong ruồi, như sáp ong và các sản phẩm chăm sóc sức khỏe. Ngành này không chỉ tạo việc làm cho người dân nông thôn mà còn thúc đẩy nền kinh tế địa phương.
Mô hình nuôi các loài ong làm kinh tế
Mô hình nuôi ong làm kinh tế có thể mang lại lợi ích lớn nếu được thực hiện đúng cách. Dưới đây là một hướng dẫn chi tiết về cách thiết lập và quản lý mô hình nuôi ong hiệu quả:
1. Lập kế hoạch kinh doanh
Mô hình nuôi ong làm kinh tế có thể mang lại lợi ích lớn nếu được thực hiện đúng cách. Dưới đây là một hướng dẫn chi tiết về cách thiết lập và quản lý mô hình nuôi ong hiệu quả:
Nghiên cứu thị trường
Phân tích nhu cầu: xác định nhu cầu về các sản phẩm từ ong trong thị trường địa phương và quốc tế. Tìm hiểu xu hướng tiêu dùng, giá cả và sự cạnh tranh. Ví dụ, mật ong nguyên chất và các sản phẩm chăm sóc da từ sáp ong đang ngày càng được ưa chuộng.
Mục tiêu khách hàng: xác định nhóm khách hàng mục tiêu. Chẳng hạn như các nhà hàng, cửa hàng thực phẩm chức năng. Hoặc các khách hàng cá nhân. Điều này sẽ giúp điều chỉnh chiến lược tiếp thị và phân phối sản phẩm.
Lập kế hoạch kinh doanh
Dự báo tài chính: tính toán chi phí đầu tư ban đầu. Bao gồm chi phí mua thiết bị, giống ong, và chi phí vận hành hàng tháng như thức ăn, thuốc phòng bệnh, và tiền điện. Dự đoán doanh thu dựa trên sản lượng dự kiến và giá bán sản phẩm.
Kế hoạch phát triển: xây dựng kế hoạch dài hạn cho việc mở rộng quy mô nuôi ong. Xác định mục tiêu tăng sản lượng, mở rộng thị trường, và phát triển các sản phẩm mới.
2. Chuẩn bị trang thiết bị và tổ ong
Lựa chọn loài ong
Ong mật (apis mellifera): đây là loài ong nuôi chủ yếu để sản xuất mật ong và thụ phấn cho cây trồng. Chúng có khả năng sản xuất mật lớn và thường được nuôi trong các hệ thống tổ ong tiêu chuẩn.
Ong ruồi (trigona spp.): loài ong này sản xuất mật có giá trị cao và không có nọc độc. Chúng thích hợp cho các khu vực có khí hậu nhiệt đới.
Chuẩn bị tổ ong
Thiết bị: mua các thiết bị nuôi ong cơ bản như tổ ong (hộp ong), khung ong, nắp tổ, và dụng cụ khai thác mật. Đảm bảo thiết bị chất lượng để bảo vệ sức khỏe của đàn ong và tối ưu hóa việc thu hoạch mật.
Địa điểm nuôi ong: chọn vị trí nuôi ong có điều kiện khí hậu phù hợp và nguồn thức ăn dồi dào. Địa điểm nên tránh ô nhiễm và có khoảng cách hợp lý với các nguồn nước.
3. Quản lý nuôi ong
Chăm sóc ong
Theo dõi sức khỏe: kiểm tra định kỳ sức khỏe của đàn ong để phát hiện bệnh tật và các vấn đề khác. Sử dụng các biện pháp phòng ngừa bệnh tật và điều trị kịp thời nếu cần thiết. Các bệnh thường gặp bao gồm bệnh nấm và ký sinh trùng.
Cung cấp thực phẩm: đảm bảo ong có đủ nguồn thức ăn từ hoa. Nếu cần, cung cấp thức ăn bổ sung như si-rô đường hoặc bánh ong trong mùa đông hoặc khi nguồn thức ăn tự nhiên khan hiếm.
Quản lý tổ ong
Kiểm tra tổ: thực hiện kiểm tra định kỳ để đảm bảo tổ ong được duy trì trong tình trạng tốt và có đủ không gian cho sự phát triển của đàn ong.
Thu hoạch mật: thu hoạch mật ong khi tổ ong đã sản xuất đủ mật và mật đã được đóng đặc. Quy trình thu hoạch cần được thực hiện cẩn thận để tránh làm tổn thương đàn ong.
4. Chế biến và tiêu thụ sản phẩm từ các loài ong
Chế biến
Mật ong: sau khi thu hoạch, mật ong cần được lọc để loại bỏ các tạp chất và đóng gói trong các hộp hoặc chai sạch sẽ. Đảm bảo quy trình chế biến giữ được chất lượng và an toàn thực phẩm.
Sáp ong và phấn hoa: sáp ong có thể được chế biến thành nến hoặc các sản phẩm mỹ phẩm. Phấn hoa có thể được chế biến thành bột hoặc viên nang bổ sung dinh dưỡng.
Tiêu thụ và marketing
Chiến lược tiếp thị: xây dựng chiến lược marketing để quảng bá sản phẩm. Sử dụng các kênh bán hàng trực tuyến như website, mạng xã hội, và các chợ địa phương. Tạo mối quan hệ với các nhà phân phối và cửa hàng thực phẩm chức năng.
Bao bì và đóng gói: thiết kế bao bì hấp dẫn và chất lượng để thu hút khách hàng và bảo vệ sản phẩm. Đảm bảo bao bì đáp ứng các tiêu chuẩn về an toàn thực phẩm và có thể tái chế.
Đánh giá và cải tiến
Đánh giá hiệu quả
Theo dõi doanh thu: theo dõi doanh thu và lợi nhuận so với kế hoạch để đánh giá hiệu quả kinh doanh. Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến doanh thu như sản lượng mật và giá bán.
Nhận xét khách hàng: thu thập phản hồi từ khách hàng để cải thiện chất lượng sản phẩm và dịch vụ. Sử dụng phản hồi này để điều chỉnh sản phẩm và chiến lược marketing.
Cải tiến
Cải tiến quy trình: xem xét và cải thiện quy trình nuôi ong và chế biến sản phẩm để nâng cao hiệu quả và chất lượng. Điều chỉnh kỹ thuật chăm sóc ong, thu hoạch mật, và chế biến sản phẩm nếu cần.
Mở rộng kinh doanh: tìm kiếm cơ hội mở rộng quy mô nuôi ong. Phát triển các sản phẩm mới từ ong. Và mở rộng thị trường tiêu thụ. Xem xét việc hợp tác với các đối tác hoặc đầu tư vào công nghệ mới để nâng cao năng suất.
Mô hình nuôi ong đặc thù
Nuôi ong trong khu vườn
Quy mô nhỏ: phù hợp với các hộ gia đình hoặc doanh nghiệp nhỏ. Đem lại lợi ích cho cây trồng trong khu vườn và cung cấp mật ong tươi cho gia đình hoặc cộng đồng.
Lợi ích: tăng cường thụ phấn cho các loại cây trong khu vườn. Giúp cây phát triển tốt hơn và tăng sản lượng hoa quả.
Nuôi ong trong cánh đồng
Quy mô lớn: thích hợp cho các doanh nghiệp nông nghiệp hoặc trang trại lớn. Có thể sử dụng để cung cấp mật ong thương phẩm và thụ phấn cho các loại cây trồng lớn.
Lợi ích: tăng cường năng suất cây trồng nhờ vào sự thụ phấn của ong và tạo ra nguồn thu nhập từ việc bán sản phẩm từ ong.
Các loài ong mang lại nhiều lợi ích kinh tế cho nông dân Việt Nam. Từ việc sản xuất mật ong, sáp ong, đến thụ phấn cho cây trồng. Ong mật và ong ruồi không chỉ cung cấp sản phẩm giá trị mà còn hỗ trợ nâng cao năng suất nông sản. Với mô hình nuôi ong hiệu quả, nông dân không chỉ gia tăng thu nhập mà còn góp phần bảo vệ môi trường và duy trì đa dạng sinh học. Sự kết hợp này chính là chìa khóa cho sự phát triển bền vững trong nông nghiệp.
Vũ Tuyên - Chuyên gia
Tôi là Vũ Tuyên , Giám đốc của Công ty TNHH Pest Shop Việt Nam .
Với nhiều năm kinh nghiệm làm việc trong ngành Phân phối Thiết bị, vật tư Kiểm soát côn trùng dịch hại ( PCO ) , tôi đã và đang Phân phối các Sản phẩm đến từ Mỹ , Đức , Hàn Quốc , Nhật Bản , Thụy Sỹ , Việt Nam ... Với chuyên môn của mình, hi vọng các nội dung tôi chia sẻ trên https:/PestShop.vn/ sẽ giúp quý khách hàng hiếu rõ hơn về sản phẩm của công ty.
PEST SHOP - CÔNG TY PHÂN PHỐI THIẾT BỊ , DIỆT CÔN TRÙNG HÀNG ĐẦU VIỆT NAM
- Đèn diệt côn trùng , Đèn bắt muỗi , Máy hút muỗi , phụ kiện đèn diệt côn trùng ...
- Thuốc diệt mối , thuốc diệt mọt ,Thuốc đuổi rắn , đuổi thằn lằn ,Thiết bị kiểm soát chim , thuốc khử trùng virus, ..
- Thuốc diệt chuột , hộp bẫy chuột , keo chuột , máy đuổi chuột ,bẫy chuột, lồng chuột ...
- Thuốc diệt côn trùng : Thuốc diệt muỗi , thuốc diệt ruồi , thuốc diệt kiến , thuốc diệt gián , ...
- Thuốc trừ sâu, thuốc Bảo vệ thực vật ( BVTV ) , thuốc diệt nhện , Vật tư nông nghiệp ...
- Máy phun côn trùng : Bình tồn lưu , Máy phun sương ULV , Máy phun khói , Máy phun nông nghiệp ...
Tại sao chọn PEST SHOP ?
- Chính Hãng : Bayer ( Đức ), Basf ( Đức ) ,Syngenta ( Thụy Sỹ ) ,Sumitomo ( Nhật ) , Ensytex ( Mỹ ) , Hợp Trí ( Việt Nam ) , SM Bure ( Hàn Quốc ) , … | Giá Rẻ : Cam kết giá rẻ nhất thị trường Việt Nam - Rẻ hơn hoàn tiền 100% |Bảo Hành : từ 1 - 24 tháng tùy sản phẩm
- Hóa Đơn : Có hóa đơn thuế VAT , kiểm định , lưu hành của thuốc | Free Ship : Chính sách Miễn phí phí vận chuyển lên tới 80% các đơn hàng | Kho hàng : Hà Nội - Đà Nẵng - TP.HCM | Bán đa kênh : Shopee , Tiki, Lazada , Sendo, Tiktok Shop , Youtube , Facebook , ....
